طرح یک دریافت
نگاه دیگری به شب چله یا شب یلدا
چرا در منابع فارسی، از قدیم تا جدید، گزارشی از شب چله یا یلدا نیست؟
فردوسی در شاه نامه اصلا هیچ یک از این دو نام را نیاورده است.
در تاریخ گردیزی که گاهشمارها و مناسبت هایی از قوم ها و ملل را برشمرده هم نه از شب چله نامی آمده و نه از یلدا. گردیزی این را می گوید که: « مَر مُغان را جشنها فراوان بوذه است، اندر روزگار قدیم.» وی در باب بیست و دوم کتابش، در نُه برگ، «اندر شرح جشنها و عیدهای مُغان» نوشته است. (از ص 347 تا 355). پیش از آن هم در باب بیست و یکم «اندر عیدها و رسمهای مُغان به جدول» نوشته و 36 جشن را برشمرده که از فروردین تا اسفند برگزار می شده است. (ص 345 تا 346).
دینوری، مورخ به نسبت سیاسی نویس، هم از این باره هیچ نگفته است.
ابوریحان بیرونی هم از این هر دو، نامی نیاورده است. بیرونی در آثارالباقیه جشن های دی ماه را برشمرده است. (از ص 344 تا 350). چنان که پیداست، ایرانیان در این ماه هوای خاص در سر می داشته اند. زیرا که پس از فروردین ماه بیشترین جشن ها را در ماه دی برگزار می کرده اند.
در منابع جدید یکی «گاه شماری در ایران قدیم» است که در مجموعه مقالات استاد حسن تقی زاده، مجلد سوم، منتشر شده و هم در آن جا از این جشن یا رسم ایرانیان سخنی نگفته اند.
دیگر مجلد نخست «هزاره های گمشده» اثر دکتر پرویز رجبی است که در زیر عنوان دیگان، چیزهایی در باره یلدا نوشته اند. (از ص 372 تا 375). اما باز هم روشنگر تاریخ پیدایش چله یا یلدا نیست.
می دانیم که این جشن به گرامیداشت آغاز چیرگی روز بر شب و پایان تاریکی بر پا می شده است. جشنی یا مناسبتی که بنمایه کشاورزی هم دارد. اما گرامیداشتن نور و سرکوفتن تاریکی از مبانی باورهای میترایی (مهری) است. کیش مهر، پیش از رواج زرتشتی گری در سرزمین های پهناوری از ایران تا جاهایی از اروپای امروزی رایج بوده است. آیا غلبه زرتشتی گری در ایران جلو گفت و گو یا نگارش در باره چله و یلدا را گرفته است؟ با رواج اسلام در ایران، دیواری در برابر باورهای زرتشتی گری هم کشیده شده و چله یا یلدا از باورها به دورتر رانده شده است. با این ترتیب است که گرامیداشت شب چله در ایران متداول و پایدار مانده اما کسی در پیرامون آن چیزی ننوشته است. در مغرب زمین هم این مناسبت دیرینه با انگاره زایش مسیح به باورهای دینی راه یافته و از وقتی مسیحیت آیین رسمی روم و سپس دیگر ممالک شده، مهریگری و آداب و رسوم آن را زیر گرفته است.
اما باز در دهه های اخیر، در دوره استقرار جمهوری اسلامی در ایران، دیده شده که مردم با جدیت به بزرگداشت این جشن برخاسته اند.
--
فردوسی در شاه نامه اصلا هیچ یک از این دو نام را نیاورده است.
در تاریخ گردیزی که گاهشمارها و مناسبت هایی از قوم ها و ملل را برشمرده هم نه از شب چله نامی آمده و نه از یلدا. گردیزی این را می گوید که: « مَر مُغان را جشنها فراوان بوذه است، اندر روزگار قدیم.» وی در باب بیست و دوم کتابش، در نُه برگ، «اندر شرح جشنها و عیدهای مُغان» نوشته است. (از ص 347 تا 355). پیش از آن هم در باب بیست و یکم «اندر عیدها و رسمهای مُغان به جدول» نوشته و 36 جشن را برشمرده که از فروردین تا اسفند برگزار می شده است. (ص 345 تا 346).
دینوری، مورخ به نسبت سیاسی نویس، هم از این باره هیچ نگفته است.
ابوریحان بیرونی هم از این هر دو، نامی نیاورده است. بیرونی در آثارالباقیه جشن های دی ماه را برشمرده است. (از ص 344 تا 350). چنان که پیداست، ایرانیان در این ماه هوای خاص در سر می داشته اند. زیرا که پس از فروردین ماه بیشترین جشن ها را در ماه دی برگزار می کرده اند.
در منابع جدید یکی «گاه شماری در ایران قدیم» است که در مجموعه مقالات استاد حسن تقی زاده، مجلد سوم، منتشر شده و هم در آن جا از این جشن یا رسم ایرانیان سخنی نگفته اند.
دیگر مجلد نخست «هزاره های گمشده» اثر دکتر پرویز رجبی است که در زیر عنوان دیگان، چیزهایی در باره یلدا نوشته اند. (از ص 372 تا 375). اما باز هم روشنگر تاریخ پیدایش چله یا یلدا نیست.
می دانیم که این جشن به گرامیداشت آغاز چیرگی روز بر شب و پایان تاریکی بر پا می شده است. جشنی یا مناسبتی که بنمایه کشاورزی هم دارد. اما گرامیداشتن نور و سرکوفتن تاریکی از مبانی باورهای میترایی (مهری) است. کیش مهر، پیش از رواج زرتشتی گری در سرزمین های پهناوری از ایران تا جاهایی از اروپای امروزی رایج بوده است. آیا غلبه زرتشتی گری در ایران جلو گفت و گو یا نگارش در باره چله و یلدا را گرفته است؟ با رواج اسلام در ایران، دیواری در برابر باورهای زرتشتی گری هم کشیده شده و چله یا یلدا از باورها به دورتر رانده شده است. با این ترتیب است که گرامیداشت شب چله در ایران متداول و پایدار مانده اما کسی در پیرامون آن چیزی ننوشته است. در مغرب زمین هم این مناسبت دیرینه با انگاره زایش مسیح به باورهای دینی راه یافته و از وقتی مسیحیت آیین رسمی روم و سپس دیگر ممالک شده، مهریگری و آداب و رسوم آن را زیر گرفته است.
اما باز در دهه های اخیر، در دوره استقرار جمهوری اسلامی در ایران، دیده شده که مردم با جدیت به بزرگداشت این جشن برخاسته اند.
--
محمود فاضلی بیرجندی
اين نامه به دنبال عضو يت شمادرگروه كتابهاي رايگان فارسي ارسال شده است.
وبلاگ ما:
http://persianbooks2.blogspot.com
آدرس ارسال نامه:
persianebooks@googlegroups.com
برای قطع اشتراك :
persianebooks+unsubscribe@googlegroups.com
مطالب وكتابهاي مروج خشونت وتجزیه طلبی و تروریسم ،ضد دولتي وضدديني و کتب قابل خرید دربازاررسمی ایران و کتب چاپ خارج(مشمول کپی رایت) براي اين گروه ارسال نخواهد شد.
لطفا موقع ارسال نامه به گروه حتما این موارد را درنظر بگیرید و لطفا موضوع نامه را نيزبه طور كامل ذكر كنيد
و از نوشتن به رسم الخط فینگلیش پرهیز کنید.
http://groups.google.com/group/persianebooks?hl=en
برای کمک به ارتقاء فرهنگ کتابخوانی، نامه های گروه را براي دوستان كتابخوان خود بفرستیدواز آنها بخواهید که در گروه عضو شوند.
خبر خوان وبلاگ:
http://feeds.feedburner.com/ketabxaneh
آدرس گزیده مطالب جالب ديگر تارنماها:
http://persianbooks-harfha.blogspot.com
برای یافتن شرایط عمومی وپرسش و پاسخ ها از این آدرس استفاده کنید:
http://book-faqs.blogspot.com
---
این پیام را به خاطر این دریافت کردید که برای مبحثی در گروه «کتاب های رایگان پارسی» در گروه Google ثبت‌نام شده‌اید.
جهت لغو اشتراک از این گروه و قطع دریافت ایمیل از آن، ایمیلی به persianebooks+unsubscribe@googlegroups.com ارسال کنید.
برای پست به این گروه، ایمیلی به persianebooks@googlegroups.com ارسال کنید.
از این گروه در https://groups.google.com/group/persianebooks بازدید کنید.
برای گزینه‌های بیشتر از https://groups.google.com/d/optout بازدید کنید.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر