یادگاری از تمدن کاریزی
محمود فاضلی بیرجندی
پانزده خرداد 1401
این عکس چراغ کاربید است. چراغی که با تمدن بزرگ و قدیم ما پیوند داشت که بر کاریزها پی ریزی شده بود.
ممکن است کمتر کسی به گمانش رسیده باشد که کندن کاریز ها و درآوردن آب از چند فرسخ در زیر زمین چه گونه ممکن شده است؟ و کسانی که روزهای زیادی در زیر زمین به سر می بردند و کاریزی می کندند در تاریکی زیر زمین با چه ابزاری پیرامون خود را می دیدند و مسیر خود را بازمی¬ شناختند؟
این چراغ کاربید بود که راه آنان را در زیر زمین روشن می کرد. نیاکان ما دریافته بودند که سوختن چراغی در زیر زمین که با پیه یا نفت روشن شود، هوا را می سوزد و دیگر زندگی در آن جا شدنی نیست. پس باید چراغی در زیر زمین برافروخت که هوا را از میان نبرد. چاره این کار سنگ کاربید شد که در گفتار مردم محل آن را سنگ کارپیت نامیده بودند. سنگ را از معدن¬هایی به دست می آوردند و در چراغ کارپیت، به کار می بستند. سنگی که می سوخت و روشنایی می داد.
چراغ، محفظه ای داشت که با سنگ کاربید می انباشتند. میله بالای محفظه را می پیچاندند تا در بسته شود. وقتی کاریزکَن پا به دالان کاریز می گذاشت به قدر یک فنجان آب روی سنگ های محفظه می ریخت و می ماند تا گازی از ترکیب سنگ با آب برخیزد. گاز از لوله کوچکی بیرون می زد که در بدنه محفظه بود و با زدن یک کبریت آتش می گرفت. آتش تا ساعت ها از سر لوله بیرون می زد و راه و مسیر حرکت کاریزکن را روشن می داشت. آتش کاربید خاموش هم نمی شد مگر وقتی که موجودی سنگ درون محفظه تمام شده باشد. آن وقت کاریزکن باز مقداری سنگ از توبره اش به درون محفظه می ریخت و باز آن را آتش می زد و کار را پی می گرفت.
کسانی که در کاریز کار می کردند می دانستند که سنگ کاربید نباید با آب تماس پیدا کند. زیرا امکان داشت یکباره آتش بگیرد و زیان بزرگ به بار آورد. بدین روی می پاییدند که توبره ای از سنگ کاربید که با خود به درون کاریز برده بودند خشک بماند.
بعدها سنگ کاربید در جوشکاری هم به کار بسته شد و نام جوش کاربید گرفت.
جوشکاری کاربید، صورتی از بهره برداری از سنگ کاربید بود که تکامل یافته و در عصر صنعت به کار گرفته می شد.
آنچه در روزگار پیشاصنعتی شده بود ارجی دیگر داشت که سربه سر دستاورد دانش و تجربه نیاکانی ما بود.
بخش بزرگی از پشته ایران بر پایه کاریزها زندگی کرده و برجا مانده است.
تمدن کاریز از مایه های بالش و نازش بشر است.
https://t.me/dejnapesht4000
محمود فاضلی بیرجندی
پانزده خرداد 1401
این عکس چراغ کاربید است. چراغی که با تمدن بزرگ و قدیم ما پیوند داشت که بر کاریزها پی ریزی شده بود.
ممکن است کمتر کسی به گمانش رسیده باشد که کندن کاریز ها و درآوردن آب از چند فرسخ در زیر زمین چه گونه ممکن شده است؟ و کسانی که روزهای زیادی در زیر زمین به سر می بردند و کاریزی می کندند در تاریکی زیر زمین با چه ابزاری پیرامون خود را می دیدند و مسیر خود را بازمی¬ شناختند؟
این چراغ کاربید بود که راه آنان را در زیر زمین روشن می کرد. نیاکان ما دریافته بودند که سوختن چراغی در زیر زمین که با پیه یا نفت روشن شود، هوا را می سوزد و دیگر زندگی در آن جا شدنی نیست. پس باید چراغی در زیر زمین برافروخت که هوا را از میان نبرد. چاره این کار سنگ کاربید شد که در گفتار مردم محل آن را سنگ کارپیت نامیده بودند. سنگ را از معدن¬هایی به دست می آوردند و در چراغ کارپیت، به کار می بستند. سنگی که می سوخت و روشنایی می داد.
چراغ، محفظه ای داشت که با سنگ کاربید می انباشتند. میله بالای محفظه را می پیچاندند تا در بسته شود. وقتی کاریزکَن پا به دالان کاریز می گذاشت به قدر یک فنجان آب روی سنگ های محفظه می ریخت و می ماند تا گازی از ترکیب سنگ با آب برخیزد. گاز از لوله کوچکی بیرون می زد که در بدنه محفظه بود و با زدن یک کبریت آتش می گرفت. آتش تا ساعت ها از سر لوله بیرون می زد و راه و مسیر حرکت کاریزکن را روشن می داشت. آتش کاربید خاموش هم نمی شد مگر وقتی که موجودی سنگ درون محفظه تمام شده باشد. آن وقت کاریزکن باز مقداری سنگ از توبره اش به درون محفظه می ریخت و باز آن را آتش می زد و کار را پی می گرفت.
کسانی که در کاریز کار می کردند می دانستند که سنگ کاربید نباید با آب تماس پیدا کند. زیرا امکان داشت یکباره آتش بگیرد و زیان بزرگ به بار آورد. بدین روی می پاییدند که توبره ای از سنگ کاربید که با خود به درون کاریز برده بودند خشک بماند.
بعدها سنگ کاربید در جوشکاری هم به کار بسته شد و نام جوش کاربید گرفت.
جوشکاری کاربید، صورتی از بهره برداری از سنگ کاربید بود که تکامل یافته و در عصر صنعت به کار گرفته می شد.
آنچه در روزگار پیشاصنعتی شده بود ارجی دیگر داشت که سربه سر دستاورد دانش و تجربه نیاکانی ما بود.
بخش بزرگی از پشته ایران بر پایه کاریزها زندگی کرده و برجا مانده است.
تمدن کاریز از مایه های بالش و نازش بشر است.
https://t.me/dejnapesht4000
اين نامه به دنبال عضو يت شمادرگروه كتابهای رايگان فارسی ارسال شده است.
وبلاگ ما:
http://persianbooks2.blogspot.com
کانال تلگرام ما:
https://t.me/persianbooks1
برای قطع اشتراك :
persianebooks+unsubscribe@googlegroups.com
مطالب وكتابهای مروج خشونت، تروریسم و کتب قابل خرید دربازاررسمی ایران و کتب چاپ خارج(مشمول کپی رایت) برای اين گروه ارسال نخواهد شد.
لطفا موقع ارسال نامه به گروه حتما این موارد را درنظر بگیرید و لطفا موضوع نامه را نيزبه طور كامل ذكر كنيد
و از نوشتن به رسم الخط فینگلیش پرهیز کنید.
http://groups.google.com/group/persianebooks?hl=en
برای کمک به ارتقاء فرهنگ کتابخوانی، نامه های گروه را براي دوستان كتابخوان خود بفرستید واز آنها بخواهید که در گروه عضو شوند.
برای یافتن شرایط عمومی وپرسش و پاسخ ها از این آدرس استفاده کنید:
http://book-faqs.blogspot.com
---
این پیام را به خاطر این دریافت کردید که برای مبحثی در گروه «کتاب های رایگان پارسی» در گروه Google ثبت‌نام شده‌اید.
جهت لغو اشتراک از این گروه و قطع دریافت ایمیل از آن، ایمیلی به persianebooks+unsubscribe@googlegroups.com ارسال کنید.
برای مشاهده این گفتگو در وب از https://groups.google.com/d/msgid/persianebooks/CADC441MQgF91Z3kC%3DKFeDVxBt0rL4zoFqV%3DeZ6_CJ5%2BnLvc3iw%40mail.gmail.com بازدید کنید.
