برای انتشار در نگاه پنجشنبه 7-2-1391
شاه دنبه‌خور
پيش از انقلاب يك دوست آذربايجاني داشتم، خيلي خوش‌تعريف و خنده‌رو بود. دراصل از روستاهاي آذربايجان بود. خانه‌شان هم نيمچه پاتوقي بود براي دانشجويان سياسي و فعال. يك‌بار تعريف مي‌كرد كه رفته‌بود به منطقه‌شان، و چون آدم انقلابي و ضد رژيم هم بود، مي‌كوشد كه روستاييان را با واقعيت رژيم شاه آشنا كند و نشان‌دهد كه شاه چه آدم پدرسوخته و دزدي است و حق و حقوق آنان را مي‌خورد. از اين‌رودرميان جمع از تعدادي افراد روستايي مي‌پرسد كه: "شما مي‌دانيد شاه هرروز چي مي‌خوره؟" اين رفيق ما مي‌خواسته از بهترين غذاها و گران‌ترين مشروبات و امثال آنها نام‌ببرد كه يك‌باره يكي از روستاييان كه باتجربه‌تر بوده ميگويد:" من مي‌دانم. صبح دنبه، ظهر دنبه و شب هم دنبه مي‌خوره!" درواقع قضيه از اين‌قرار است كه در گذشته و به‌ويژه در روستاهاي سردسير كه مردم به انرژي بسيارزيادي نياز داشتند، وقتي كه گوشت مي‌خريدند هميشه اصرارداشتند كه دنبه روي آن زياد باشد. مثل الان نبود كه همه از دنبه و چربي گريزان باشند. اين وضع هنوز هم در روستاهاي افغانستان مشهود است. بنابراين از نظر آن روستايي حداعلاي غذاي خوب دنبه بوده، در نتيجه فكر مي‌كرد كه شاه كه اوج قدرت و عظمت است، روزي سه‌مرتبه دنبه ميل مي‌كند! مي‌توانيد حدس بزنيد كه اين رفيق انقلابي ما در آن لحظه با چه وضعي روبرو مي‌شود. ولي خيلي هم نبايد تعجب كرد، زيرا "شاه" در ادبيات ما همان اِند (end)امور است، از شاه ميوه گرفته تا شاه‌توت تا شاه‌راه و الي‌آخر. درنهايت شاه، يعني كسي كه در همه زمينه‌ها اِند است. ولي اِند هر كس به اندازه افق ديد يا جهان ذهني و عيني اوست. و همان‌طور كه گفته مي‌شود: "با مردم به‌اندازه عقلشان سخن بگو"، قدرت و عظمت شاه مردم نيز به‌اندازه افق ديدشان است. ولي در ميان تمام شاهان، ناصرالدين‌شاه از بقيه "شاه" تر است! به‌عبارت ديگر ناصرالدين‌شاه اِند شاهان است. چرا؟ اول اين‌كه ازنظر عرف‌عمومي خاندان پهلوي خيلي شاه محسوب نمي‌شوند، هم به اين دليل كه ریشه كودتايي داشتند و هم ازاين رو كه فرهنگ رفتاري و گفتاري و پوشش آنان ريشه دراين آب و خاك نداشت و در ذهن مخاطب، شاه واقعي و اصيل تلقي نمي‌شدند. دليل ديگر اين بود كه در مقاطعي ذلت را تجربه كرده‌بودند، تبعيد رضاشاه و نيز فرارشاه به ايتاليا ازجمله اين موارد است كه موجب مي‌شد، ذهنيت شاه بودن نسبت به آنان فرو مي‌ريخت. يك دليل ديگر هم داشت، پهلوی‌ها بویژه دومی، حداقل در بيان و ظاهرا خود را محدود به چارچوب قانوني معرفي مي‌كردند و مشهور بود كه بايد سلطنت كنند و نه حكومت. ولي اين موارد براي ناصرالدين‌شاه وجود نداشت. او آخرين شاه به‌معناي واقعي كلمه در ايران بود. پس از او مظفرالدين‌شاه و محمدشاه و احمدشاه، چيزي محسوب نمي‌شدند. پيش از او نيز كمتر پادشاهي تا زمان شاه‌عباس در جايگاه او قرارداشت. شاه‌عباس به لحاظ تاريخي دورتر از آن است كه بتواند همچون نصرالدين‌شاه در خاطره جمعي مردم ایران قرارگيرد. البته فيلم سلطان‌صاحب‌قران دراين زمينه بسيار موثر بود. ناصرالدين‌شاه در ذهنيت ايراني اِند هرچيزي بود. از داشتن حرمسرا گرفته تا خوردوخوراك، تا زیبایی كاخ و پوشش لباس، تا مجاز دانستن خود در تصرف نسبت به جان و مال مردم، تا دوگانه درنده‌خويي و شفقت، تا دوبه‌هم‌زني ميان ابواب‌جمعي دارالحكومه، تا افراط در خوش‌گذراني هاي مرسوم چون شكار و سفر به فرنگ و... و حتي تا دوگانه حماقت و كياست، واز همه جالب تر اين‌كه نيم‌قرن پادشاهي مي‌كند، آن‌هم در زمانه‌اي كه با خطرات متعددي ثبات و تماميت‌ارضي ايران تهديد مي‌شد، كه درزمان او مقداری هم عملي شد.
ناصرالدين‌شاه آنقدر به ما نزديك نبود، كه همچون محمدرضاشاه يا رضاشاه به واسطه درک مستقیم ظلم‌هايشان، كينه‌اش در دل‌ها بنشيند، و نه آنقدر دور بود كه مثل شاه‌عباس در دسترس نيايد و نتوان با آن ارتباطي برقرار كرد. نه آنقدر خدمت‌گذار و عاقل و مدیر بود که مثل امیرکبیر، صورتی اسطوره‌ای پیدا کند، ودر ذهن مردم به عرش نزدیک شود. و نه آنقدر خائن بود که کشور را به خاک سیاه بنشاند و جز ننگ و نفرت از خود در خاطره مردم چیزی باقی نگذارد. همه این‌ها موجب آن شده که ناصرالدین‌شاه در کسوت آخرین "شاه" در ذهن و یاد و خاطره‌ها باقی بماند. شاهی که هم قاتل امیرکبیر است و هم شاه شهید.
برای انتشار در نگاه پنجشنبه 7-2-
اين نامه به دنبال عضو يت شمادرگروه كتابهاي رايگان فارسي ارسال شده است.
آدرس ارسال نامه:
persianebooks@googlegroups.com
برای قطع اشتراك :
persianebooks+unsubscribe@googlegroups.com
مطالب وكتابهاي مروج خشونت وتجزیه طلبی و تروریسم ،ضد دولتي وضدديني و کتب قابل خرید دربازاررسمی ایران و کتب چاپ خارج(مشمول کپی رایت) براي اين گروه ارسال نخواهد شد.
لطفا موقع ارسال نامه به گروه حتما این موارد را درنظر بگیرید و لطفا موضوع نامه را نيزبه طور كامل ذكر كنيد
و از نوشتن به رسم الخط فینگلیش پرهیز کنید.
http://groups.google.com/group/persianebooks?hl=en
برای کمک به ارتقاء فرهنگ کتابخوانی، نامه های گروه را براي دوستان كتابخوان خود بفرستیدواز آنها بخواهید که در گروه عضو شوند.
وبلاگ ما:
http://persianbooks2.blogspot.com
خبر خوان وبلاگ:
http://feeds.feedburner.com/ketabxaneh
آدرس گزیده مطالب جالب ديگر تارنماها:
http://persianbooks-harfha.blogspot.com
برای یافتن شرایط عمومی وپرسش و پاسخ ها از این آدرس استفاده کنید:
http://book-faqs.blogspot.com
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر